Materijal
(uobičajeni)
|
Vc
(Carbide) m/min — preporučeni raspon
|
Vc
(HSS) m/min
|
Aluminijum
(npr. 6061)
|
150
– 300.
(Al → visoke vrednosti)
|
40
– 80
|
Mesing
/ bronze
|
150
– 240
|
40
– 80
|
Ugljenični
čelik (C45 / 1045)
|
120
– 330
(tipično 240–300
za završno)
|
50
– 80
|
Legirani
čelici (npr. 4140)
|
160
– 260
(zavisno od legure/otvrdnuća)
|
40
– 70
|
Nerđajući
čelik (AISI 304/316)
|
120
– 215
(typ. 160–210; niže zbog toplote i lepljenja)
|
30
– 60
|
Liveno
gvožđe (cast iron)
|
120
– 200
(sivi liv → relativno dobro se reže)
|
30
– 60
|
Superlegure
/ Ti / Inconel
|
30
– 120
(vrlo niske)
|
10
– 30
|
Brzine
rezanja, pomak i dubina rezanja za grubu i finu obradu (alat od
brzoreznog čelika). Kod karbidne rezne pločice, vrednosti brzine
rezanja mogu biti 5-6 puta veće.
Tip
obrade
|
f
(mm/rev)
|
aₚ
(mm)
|
Grubo
(high MRR)
|
0.20
– 0.40
|
1.5
– 4.0
(robustno: 2–3 mm tipično)
|
Srednje
/ polufino
|
0.10
– 0.20
|
0.5
– 2.0
|
Fini
/ završno
|
0.03
– 0.12
|
0.05
– 0.5
|
Posmak
i dubina rezanja za različite vrste obrade
Proračun
merodavnih režima rezanja
Usvajanje
brzine rezanja na osnovu materijala iz tabele
Izračunavanje
brzine obrtaja vretena na osnovu prečnika obratka
obrtaja u minuti
Usvajanje
brzine obrtaja vretena na prvu manju vrednost podržanu na
strugu
Usvajanje
pomaka (f) iz tabele na osnovu kvaliteta obrade (fina – manja
vrednost, gruba – veća vrednost)
Usvajanje
dubine rezanja na osnovu alata i materijala obratka. Pravilo je
da radijus vrha noža nikad nije veći od dubine rezanja jer se
inače javljaju radijalne sile otpora rezanju (vibracije). Idealno
je da budu jednaki.
Provera
gipkosti strugotine. Gipkost strugotine je odnos g=aₚ/f i
mora biti u rasponu g=5-10 za uzdužno i g=5-20 za poprečno
struganje.
Računanje
vremena potrebnog za jedan prolaz
minuti
Računanje
broja prolaza (Dmax – Dmin) / 2ap
Efikasnost
procesa rezanja se može izraziti brzinom uklanjanja materijala
mm³/min
Zadaci (+
rešenja)
1) Grubo obrada
C45 čelika: D 60 → 50 mm, L = 120 mm
Dato:
karbidni nož; iz tabele za srednje ugljenični čelik uzmi Vc
= 120 m/min
Usvoji:
f = 0,30 mm/ob,
aₚ = 2,5 mm
(radijalno).
Traži se:
broj obrtaja n,
broj prolaza N,
vreme po prolazu T,
ukupno vreme.
Rešenje:
Smanjenje prečnika je
ΔD=10 mm; po jednom prolazu se skida 2ap
= 5 mm → N =10/ 5
= 2 prolaza.
Vreme po prolazu:
Ukupno (2 prolaza): ~1,26
min.
2) Završna
obrada istog komada na D = 50 mm, L = 120 mm
Dato/usvoji:
Vc = 180 m/min,
f = 0,10 mm/ob,
aₚ = 0,2 mm.
Traži
se: n,
T.
Rešenje:
3) Nerđajući
čelik (AISI 304): D 40 → 30 mm, L = 80 mm
Dato:
karbid; iz tabele skromnije uzmi Vc
= 60 m/min (prohrom
je „tvrdoglaviji”).
Usvoji:
f = 0,20 mm/ob,
aₚ = 1,5 mm.
Traži se:
n,
N,
T_uk.
Rešenje:
4) Aluminijum
6061: D 50 → 45 mm, L = 100 mm
Dato:
HSS/karbid; iz tabele uzmi Vc
= 250 m/min za Al
(konzervativno ka sredini raspona).
Usvoji:
f = 0,25 mm/ob,
aₚ = 2,5 mm.
Traži se:
n,
da li treba 1 ili 2 prolaza, i T.
Rešenje:
5) MRR provera
(na primeru iz zad. 1, jedan grubi prolaz)
Dato:
tokom jednog grrog prolaza: uzmi srednji prečnik dsred≈55 mm;
aₚ = 2,5 mm,
f = 0,30 mm/ob,
n = 637 o/min.
Traži se:
MRR
u mm³/min i cm³/min.
Rešenje (2 ekvivalentna
oblika):
MRR=π dsred
ap f n=π ⋅ 55 ⋅ 2,5 ⋅ 0,30 ⋅ 637 ≈
82500mm3/min = 82,5cm3/min.
Ekvivalentno: MRR =
ap⋅f⋅Vc
6) CSS (G96) –
kako se menja n duž prolaza
Dato:
aktiviran G96,
zadato Vc = 180
m/min; alat prelazi
sa D = 60 mm
na D = 30 mm.
Traži se:
n
na početku i kraju.
Rešenje:
